Wymiary kultur narodowych według Hofstede Posted in: Blog

Obserwacja, jak poszczególne narody radzą sobie z epidemią koronawirusa, jest okazją, aby przypomnieć sobie wymiary kultur narodowych według Hofstede; opracowane na podstawie prowadzonych przez niego szeroko zakrojonych i wieloletnich badań.

Badania Hofstede objęły 116.000 pracowników różnego szczebla zarządzania. Prowadzone były w filiach oraz w oddziałach międzynarodowej organizacji IBM w przeszło 50 krajach. Badania dotyczyły badań kultury narodowej. Kultura narodowa rozumiana była przez niego jako „zbiorowe zaprogramowanie umysłu, będące wynikiem dorastania w określonym kraju” (Hofstede i Hofstede, 2007, s. 35, 393). Owe zaprogramowanie rozumiane było jako „zbiór do końca nieuświadomionych uwarunkowań, które co prawda zostawiają jednostkom swobodę myślenia, odczuwania i działania, ale ograniczone jest społecznie usankcjonowanymi ramami. Ograniczenia te funkcjonują we wszystkich sferach życiach i zrozumienie ich wymaga całościowego podejścia” (Hofstede i Hofstede, 2007, s. 378).

Wyniki badań ukazały siłę wpływu różnic kulturowych na zarządzanie i kulturę organizacyjną. Jednym z wniosków badawczych było to, że istnieje duży wpływ kultury narodowej na wartości oraz postawy pracowników, bardziej niż płeć czy wiek pracowników różnicowała kultura. Hofstede wykazał, że wzorce myślenia czy zachowania pracowników odróżniają członków jednej organizacji od drugiej. Pomiędzy kulturami narodowymi istnieją różnice dotyczące władzy, nierówności społecznych, relacji pomiędzy jednostką a grupą, rolami społecznymi (powszechnie uznane za kobiece czy męskie) oraz sposób radzenia sobie z niepewnością. Pomimo że wymiary ułatwiły klasyfikacje narodów, to nie pozwalają na przewidywanie zachowania jednostek; są wyznacznikiem najczęstszych zachowań członków danej kulturowej społeczności (Kostera, 2000, s. 592; Michalak, 2016, s. 175).

Hofstede na podstawie statystycznej analizy uśrednionych odpowiedzi wyodrębnił cztery tzw. wymiary, po czasie dodał piąty. Wymiar rozumiał jako „aspekt zjawiska, który można zmierzyć (wyrazić liczbowo)” (Hofstede i Hofstede, 2007, s. 395). Wyróżnionymi wymiarami, odzwierciedlającymi różnice ludzi żyjących w różnych kulturach, były: nastawienie społeczne, nastawienie do władzy, nastawienie do niepewności, kobiecość i męskość oraz nastawienie do czasu (Krasiński, 2014, s. 55-65; Michalak, 2016, s. 175; Griffin, 2017, s. 172-174; https://geerthofstede.com):

1. nastawienie do władzy

odnosi się do zasadności władzy oraz formalnych uprawnień władczych w organizacji (tolerowanie vs szacunek dla władzy). Tak zwany dystans do władzy określa stopień akceptacji dla nierówności społecznych; obrazuje relacje pomiędzy podwładnymi a przełożonymi. Tam, gdzie dystans władzy jest niski, tam podwładni nie mają problemu z bezpośrednim zwracaniem się do swoich przełożonych, czy wyrażaniem sprzeciwu czy niezadowolenia. Cechą charakterystyczną jest też to, że w tej kulturze wszyscy powinni mieć równe prawa i być niezależni, nierówności społeczne powinny być zminimalizowane. Niski dystans władzy jest m.in. w krajach skandynawskich, w Wielkiej Brytanii czy w USA. Duży dystans władzy jest m.in. w krajach azjatyckich, gdzie zwierzchnicy postrzegają podwładnych jako odmiennych, a zwierzchnicy są dla nich niedostępni.

2. nastawienie społeczne

odnosi się do ważności jednostki w porównaniu do interesów grupy; określa relacje pomiędzy jednostką a grupą. Wymiar ten zobrazowany jest „parą”: indywidualizm vs kolektywizm. Społeczeństwo kolektywistyczne (np. Chiny, Wietnam) to takie, gdzie dobro grupy jest istotniejsze od dobra jednostki oraz gdzie występuje dążenie do kompromisu. Tam, gdzie jednostka jest ważniejsza od grupy to społeczeństwo indywidualistyczne (np. USA, Wielka Brytania), w których oczekuje się samodzielności oraz niezależności (świadomość własnego ja).

3. kobiecość i męskość

Kobiecość oraz męskość dotyczą wyobrażenia uczestników danej grupy odnoszące się do zróżnicowania ról poszczególnych płci. Kulturę kobiecą (np. Szwecja, Portugalia, Norwegia)  charakteryzuje mniej barier, które utrudniają robienie kariery zawodowej. Cechą kultury kobiecej jest m.in. to, że jednostka współczuje komuś, komu się nie powiodło, ważni są ludzie oraz środowisko oraz jakość życia. Kultura męska, występująca m.in. w USA, Chinach, czy Słowacji, wskazuje, że role płci są jasno zdefiniowane, liczą się osiągnięcia oraz wyniki.

4. Nastawienie do niepewności

to emocjonalna reakcja na zmianę oraz niepewność (unikanie vs akceptacja niepewności). Unikanie niepewności dotyczy stopnia zagrożenia, który jest odczuwany przez członków danej kultury wobec sytuacji niepewnych, czy nowych. Niska niepewność jest w krajach, w których jest nastawienie na spokój czy mniejszą ilość stresu, wyzwania są naturalne dla ludzi, chętniej podejmowane jest ryzyko, natomiast w wysokich istnieje wewnętrzna potrzeba ciężkiej pracy oraz potrzeba pisemnych regulacji. Niski wskaźnik niepewności jest m.in. w krajach nordyckich czy anglosaskich, natomiast wysoki – w krajach Ameryki Łacińskiej.

5. Nastawienie do czasu

to wymiar określający nastawienie do osiągania celów życiowych (orientacja długo- i krótkoterminowa). Orientacja krótkoterminowa zaobserwowana jest w krajach anglosaskich – cechy odnoszą się m.in. do faktu, że wysiłek powinien przynieść szybkie efekty, istnieje poszanowanie dla tradycji oraz dbałość o osobistą stabilizacje. W krajach o orientacji długoterminowej istnieje oszczędność oraz zapobiegliwość, gotowość do podporządkowania się osiągnieciu celu (to np. kraje wschodnioazjatyckie).

*********************************************************************************

W tym miejscu należy zaznaczyć, że blisko dwa miesiące temu, 12 lutego 2020, w wieku niespełna 92 lat zmarł holenderski psycholog społeczny, badacz zależności między kulturą organizacyjną a kulturą narodową Geert Hofstede. Jego książka: „Cultures and Organizations: Software of the Mind” była wznawiana, aktualizowana oraz tłumaczona na dziesiątki języków, w tym na język polski (https://geerthofstede.com).

Autor: Lena Grzesiak (lena.grzesiak@uni.lodz.pl)

Bibliografia

• Krasiński M. (2014), Kulturowe uwarunkowania wykorzystania japońskich koncepcji, metod i technik zarządzania, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
• Kostera M. (2000), Zarządzanie międzykulturowe, [w:] Koźmiński A. (red.), Piotrowski W. (red.), Zarządzanie teoria i praktyka, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
• Hofstede G., Hofstede G. (2007), Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• https://geerthofstede.com, oficjalna strona naukowca [27.03.2020].
• Michalak J.M. (2016), My i oni, czyli jak wygląda świat przez kulturowe okulary, [w:] Świątek-Barylska I. (red.), Relacje w organizacji. Podręcznik menadżera, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 170-194.
• Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo PWN, Warszawa.